Maramataka
He whai tikanga nui kia mārama ai he rerekē tētehi pūnaha i tētehi atu ka mutu kāre e taea te pāhekohekotia. I ahu mai ngā pūnaha e rua i ngā uara me ngā whakapono rerekē noa atu nei.
He pūnaha marama-whetū tēnei tikanga te Maramataka. Ko te māoritanga o Marama ko te marama me te Maramataka hoki.
E rua tekau mā iwa me te haurua ngā rā o te marama kotahi mai i tētehi marama hou ki tētehi marama hou – ki a Te Arawa nei ka kīia ko Whirowhiti – ka mutu e whakawhiti atu ana i ngā marama Kerekoriana e rua.
E ai ki ngā korero ā wētehi atu iwi, tekau mā toru kē ngā marama i roto i te huringa tau kotahi o te rā kia ahei ake ai ngā āpitihanga o te tau. Wētehi atu iwi ka whakamahi i ngā marama e tekau mā rua engari he rerekē te tauira whakamahinga mā te whakatū me te tango mai i wētehi rangi i ngā kaupeka kia ahei ai te roanga o te tau. I roto i wā matau rangahau ka whai a Te Arawa i tēnei tauira mō te tātai wā kia hāngai tōtika tonu ai ki tōna taiao.
Kai ia marama he whetū, he kāhui whetū rānei e whakaaweawe i ngā āhuangatanga o taua marama. Hai tauira, ko te nuinga o ngā iwi ka whakanuia Te Tau Hou, Te Mātahi o te Tau ki te aranga mai o Matariki.
He rātaka kōmaru te Rātaka Kerekoriana. E whai nei i te wā e huri ai te ao i a Tamanuiterā - E tekau mā rua ngā marama e rua tekau mā waru ki te toru tekau ngā rā i ia marama. E toru rau e ono tekau mā rima me te hauwhā ngā rā i ia tau kotahi. Hai ia whā tau ka tapiri he rā āpiti, ā, he Tau Kuhurangi tērā.
He mea ārahi te Maramataka e te taiao
Ko te Maramataka tētehi tikanga ka arahina e te taiao. Me tapatahi te wairua ki tō te taiao wairua tātemea koia ko te taiao te kaitohutohu mō āhea e mahi ai te tangata. He mātanga katoa `ō tātau tūpuna ki te tirotiro me te whakamahukitia ngā tohu o te taiao kia mārama ai ki ngā nekenekehanga o te wā me te huringa o ngā kaupeka o te tau.
He rerekē te tatūnga o te maramataka Kerekoriana, ko te tangata kē te kaitohutohu i te taiao e whakatau ka mutu mā te tangata e whakarite te wā - hai tauira: Ko te rā tuatahi o Hepetema te rā tuatahi i ia tau o te kōanga ahakoa pēhea te huringa o te taiao.